, , . , . , , . , C. Zervos[i] , , . [ii]. Codex. Paris. 1182, , [iii]. P. Joannou , , . Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων[iv], , . , , . Codex. Paris. 1182, , , , . , , , , . , P. Joannou, . [v].
, P. Joannou , P. Gautier. , , Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων, , Τίνα περὶ δαιμόνων Δοξάζουσιν Ἓλληνες[vi]. P. Gautier, , -[vii].
. P. Joannou, . Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων, . , , , [viii]. . , , , , , , [ix].
, , , , Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων, . , . , , , - . , . .
. , (ἀρχὴ τῶν ὄντῶν) , (ὑπεράρχιος), , (πολλαὶ τῶν φυσικῶν πραγμάτων). , (ἡ ὕλη καὶ τὸ εἶδος), (ἀπλᾶ στοχεῖα) (τῶν συνθέτων σωμάτων). , : , , , [x].
, ὕλη, , (δύο τῶν ὄντων ἔσχατα): (κατὰ τὴν ἄνοδον), ὕλη (κατά τὴν κάθοδον), ὕλη (οὐδέν)[xi].
, . , . , , , , Ἕν ("")[xii]. ὕλη , , , ὕλη[xiii].
, , , , , , . , , ὕλη, ὕλη[xiv].
, [xv], , , . ὕλη : (ἄϋλον), , (αἰσθήσει μὲν ἀθεώρητον, διανοίᾳ δὲ μόνῃ ληπτόν), (χεῖρον πάντων τῶν ὄντων), ó (ἄμορφον), (ἀνείδεον), (ἀδιατύποτον), (οὐσία ἀνούσιος καὶ ὕπαρξις ἀνύπαρκτος). , , , , , , ὕλη (τὸ ἔσχατον τούτων ὑπολειφθὲν, ὕλη ἐστίν)[xvi].
ὕλη. ὕλη, ὕλη , , : " (τῆς ὕλης τὸν λόγον), (τῆς θείας οὐσίας τὸν ὁρισμόν). , ?"[xvii]. , ὕλη (παίγνιον ὑπάρξεως), (φάντασμα ὑποστάσεως), (εἴδωλον καὶ σκιὰν φεύγουσαν ἀεὶ), - (εἰς τὸ μὴ ὂν ἀνατρέχουσαν)[xviii]. ὕλη (εἶδος), ὕλη .
, , , . , , (, , , , ), , , .
, , , , . , , (.. ), , [xix].
νοῦς : , , [xx]. . , (ἀμέθεκτον νοῦς), (πρῶτον νοῦς), (θειότερος νοῦς), [xxi]. , "" " " (πάντων Δημιουργός). : (ὑπὲρ πάντα τὰ ὄντα νοῦς), (ὑπ' οὐδέ μιᾶς ψυχῆς μεθεκτός ἐστίν). , , , (ἐμφάσεις τινὰς δίδωσι τοῖς μετ'αὐτὸν τῆς ἰδίας ὑπάρξεως). (χωριστὸς τοῦ κόσμου), (ὑπερκόσμιος νοῦς), (μεθεκτὸς), . , , (ἐγκόσμιος)[xxii].
(μεθεκτὸς), , (κατὰ τὸ μέτρον τῆς ἰδίας οὐσίς), (.. ), , (τῶν μετ' αὐτὸν πάντων), (τὰ πρῶτα) (τὰ ὕστερα) . (οἷα δὴ νοερῶς οἷδεν)[xxiii].
, , (πᾶς νοῦς ἐαυτὸν νοεῖ), (τὸ ὑπὲρ ἐαυτὸν) (τὸ μεθ' ἐαυτόν). (ἐαυτόν μόνον), , (μετ' αὐτὸν). (. ), (τὴν νόησιν ἀνοησίᾳ) . , , [xxiv].
, [xxv]. , , , : (ἡ νόησις δὲ αὐτοῦ ὁμοῖα ἐστὶ τᾒ οὐσιᾳ). , [xxvi] (οὐκ ἄν ὑπὸ χρόνου), , (οὐ συλλογιζόμενος), , , (ἀκίνητος ὤν), (οὐ κινούμενος)[xxvii].
, , (τὸ μὴ ὂν σῶμα), (ἐστὶν ἀμέριστος), (μὴ ἔχει μέγεθός)[xxviii], , . , (ἐν ἀλλήλοις εἰσὶ) (καθ' ἑαυτὸ ἕκαστον), , , , (πάντα διὰ πάντων), (ἐν ἑαυτῷ ἐστὶν ἕκαστον) (ἀσύγχυτα μένουσιν)[xxix].
, (ἀγαθότητος), (ὀσιότητος), (δικαιοσύνης), (ταυτότητος), (ὁμοιότητος) .., , [xxx].
, , , -ὕλη . , , : , .
(οὐσίαν), (δύναμιν) (ἐνέργειαν). (ὅλη), (οὕτε αὔξεται), (οὕτε μεγεθύνεται), , : " , (οὐδὲ ὃ σήμερον ἔστι χθὲς οὐκ ἧν)". (ἡ νόησις δὲ αὐτοῦ ὁμοία ἐστὶ τᾒ οὐσίᾳ): (πληρεστάτη καὶ ὅλη), (ὀμοῦ πάντα νοεῖ), , , (οὐ κινούμενος) (οὐ συλλογιζόμενος). , , , (ἐν τῷ ἑνὶ πάντα). , , , [xxxi].
: " (αὐτοδύναμος ἐνέργεια), (ἐνέργεια ἄχραντος), "[xxxii]. , , . , , [xxxiii]. , . : , (ἐκτὸς παχύτητος ὄντα καὶ μεγέθους) (φοιτῶσι) , (ἀσύγχυτα μένουσιν). (εἰσι πάντα τὰ νοερὰ εἴδη ἠνωμένως), (χωρὶς ἕκαστον διακεκριμμένως), (τὰ θεωρήματα) (ἐν μιᾶ ψυχῇ)[xxxiv].
(ἡ τῆς ἀρετῆς θειότης) (διὰ πάντων τῶν ὄντων), , , : " , , , "[xxxv]. , " , . , "[xxxvi].
, -ὕλη. , , , , .
"Διδασκαλία Παντοδαπή", . - , , [xxxvii]. : , , . " (ἐλλάττους τῶν ἀνθρώπων κατὰ τὀ πλῆθος οἱ ἄγγελοι)". : , , . , , (ποῤῥωτέρω δὲ οἱ ἄνθρωποι). , , , , [xxxviii].
, 32- Διδασκαλία Παντοδαπή. , , : " (Οὐ μεταβάλλει τὰ κατ' οὐσίαν ἕτερα εἴδη τῆς ζωῆς εἰς ἄλληλα). (οὐ γάρ ἐστιν ὅμοια τὰ γεννητὰ καὶ μεταβλητὰ τοῖς ἀμεταβόλοις). (γενέσθαι οὐ δύναται) , (μιμεῖται), , (τὰς ἐνεργείας αὐτῶν)"[xxxix]. , , , .
. , , . . : , , , " " " (τελειύται)"[xl]. , , (σύνοδος), "" [xli]. , " (ἄνθρωπον εἰς ἀγγέλου φύσιν μεταβαλλόμενον)" . [xlii]. . . , , (ἰσότιμοι αὐτοῖς καί εφάμιλλοι γίνονται)[xliii].
σύνοδος . . Διδασκαλία Παντοδαπή, . , , , , , " ". , , , - ( - , ). , , , . , Διδασκαλία Παντοδαπή, , . .
" " (τὰ νοερὰ εἴδη) (ψυχαὶ), (νόες), (ἄγγελοι), (ἀρχάγγελοι), (δυνάμεις) (καὶ ὅσα τοιαῦτα). , [xliv].
, , , , . . (κατ΄ οὐσίαν) . (μεταβλητὰ) (οὐ ἐστιν ὅμοια) (τοῖς ἀμεταβὀλοις)[xlv].
(οὐ κινούμενος) (.. ), (οὕτε αὔξεται), (οὕτε μεγεθύνεται) , , (ἀκίνητος)[xlvi], , [xlvii], , (αὐτοκίνητος οὐσία)[xlviii]. , , , , (εἶδος ὢν τὸ καθαρώτατον), (αὐτοδύναμος ἐνέργεια), (ἐνέργεια ἄχραντος)[xlix]. , (λογικῶς), [l], (νοερῶς)[li].
, , , (σαφέστατος) (ἀκριβἐστατος)[lii].
, . . , [liii]. " (μεμαθήκαμεν) (ἐννέα τάξεις), (μετά θεὸν τεταγμένας)" . , " " , (κατὰ λόγον), (κατά μῆκος) (κατὰ βάθος). , [liv].
, -, , , - , " " . , , -, [lv].
, " ", , , , . , , (τὸ ἱλαρὸν φῶς), , (σύνδεσμος θεοῦ καὶ ἀνθρώπων)[lvi].
, . , , , , , . : , ; , ; ( ), , .. ; (ἀνωτέρω θείαις δυνάμεσι χρῶνται μείζοσιν) ; , ; , , , ; , , [lvii].
, , ó , . . , . . , [lviii], , . : , , , (ἀκίνητος οὐ κινούμενος)[lix] [lx], , , [lxi], , , (οὐ ἔξωθεν) , (νοητῶς) (ἔνδοθεν)[lxii]. (οἱ τρέπτοι) (οἱ ἄτρεπτοι) [lxiii].
, , , Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων, . , , , [lxiv].
11 , . , - . , , , . . , , . , , . . , , , , , . , , , . , , , , , , . - , , .
( ).
[i] Zervos C. Un Philosophe néoplatonicien du XIe siècle Michel Psellos. Paris, 1920.
[ii] .: Renauld E. Une traduction française du de Michel Psellos // Revue des études grecques. 33 (1920). 56-95; Svoboda K. La démonologie de Michel Psellos. Brno, 1927; Kyriakides S. [. .:] Svoboda K. La démonologie de Michel Psellos // Byzantinische Zeitschrift 28 (1928) 110-115; .. . ., 2001.
[iii] Codex. Paris. 1182 : Psellus Michael. Theologica / Ed. by P. Gautier. Leipzig, 1989. V.I; Psellus Michael. Theologica / Ed. by L.G. Westerink, J.M. Duffy. Leipzig, 2002. V.II.
[iv] Περὶ ἐνεργείας δαιμόνων // PG V. 122. Col. 819-876.
[v] Joannou P.P. Démonologie populaire demonologie critique au XIe siècle. La vie inéohte de S. Auxence par M. Psellos. Wiesbaden, 1971. P. 41. Joannou P.P. Christiche metaphysic in Byzanz: Die Illuminationslehre des Michael Psellos und Joannes Italos. [Studia Patristica et Byzantina, 3]. Ettal, 1956. P. 97.
[vi] Gautier P. Le de Daemonibus du pseudo-Psellos // Revue des Études Byzantines 38 (1980) 105-152. Gautier P. Pseudo-Psellos: Graecorum opiniones de daemonibus // Revue des Études Byzantines 46 (1988) 85-107; Τίνα περὶ δαιμόνων Δοξάζουσιν Ἓλληνες // PG V. 122. Col. 875-882.
[vii] .: Greenfield R.H. Traditions of belief in late Byzantine demonology. Amsterdam, 1988. P. 155-156.
[viii] Karahalios G., priest. The philosophical trilogy of Michael Psellos: God-Cosmos-Man. Doctoral Dissertation University of Heidelberg Faculty of Philosophy. Heidelberg, 1970. P. 78-80.
[ix] Or . , (τὰ δαιμόνια σώματα) "ἔνυλά πη και ἐμπαθῆ" " ", , , . ἐμπαθῆ ἔνυλά πη. , . .: Καραχάλιος Γ.Α., πρωτ. Η Ανθρωπολογία του Μιχαήλ Ψελλού. Ἐναίσιμος ἐπὶ διδακτορίᾳ διατριβὴ ὑποβληθείσα εἰς τὴν Θεολογικὴν Σχολὴν τοῦ Πανεπιστημίου Ἀθηνῶν. Αθήνα, 1990. Σ. 109-110.
[x] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 725.
[xi] .: Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τὸ "τίς οὐσία θεοῦ;" // THEOLOGICA Op. 56. S. 218. 26-28ff.
[xii] , (" " . 3:14), "" , , , , . "", "", "" , "". "", , "", . Karahalios G. The philosophical trilogy... P. 15. Joannou P.P. Christiche metaphysic... S. 90-91.
[xii] , . , " (τῆς τριαδικῆς ἐνώσεως καὶ μιᾶς ἀρχῆς)" " (τὸ ὕψος τῆς ἀκροτάτης περιωπῆς)", " (ἐν ὕψει τινὶ καὶ ἀπορρήτῳ περιωπῇ)", . Εἰς τὸ "ἀπ' ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῶγότα καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας" // THEOLOGICA Op. 28. S. 117. 97-98ff.
[xiii] . . . .: Karahalios G. The philosophical trilogy... P. 65.
[xiv] . , , . , : (οὐκ οἶδας ὡς φύσις ὅρου ὁρίζειν), (ὅρον θεοῦ)? " , , (οὔτε πᾶν ὁ θεὸς), (οὔτε ὑπὲρ τὸ πᾶν), (οὔτε ὅρος), (οὔτε περιοχή), (οὐ φῶς), (οὐ ζωή), (οὐ νοῦς), (οὐκ ὄν), (οὐχ ἕν) (οὐδ' ὑπὲρ τὸ ἕν). : (ὕπεράρρητον), (ὅτι ἐστὶν), , (τὸ ἄγνωστον αὐτοῦ ἀκατάληπτον)". Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τὸ "τίς οὐσία θεοῦ;" // THEOLOGICA Op. 56. S. 219. 50-59ff.
[xv] .: .. . ., 1927. . . . ( ). . , 1958.
[xvi] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 725D.
[xvii] Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τὸ "τίς οὐσία θεοῦ;" // THEOLOGICA Op. 56. S. 218. 33-36ff.
[xviii] Ibid. S. 218. 26-33ff.
[xix] : (καθ' ἑαυτὴν), (ἀπολυθεῖσα τοῦ σώματος). Psellos Michel. Chronographie ou histoire d'un siècle de Byzance (976-1077). Texte établit et traduit par Renauld E. I-II. Paris, 1926-1928 // TLG 2702 1 / 6.8.2-3. [. . . . 132-133].
[xx] 20-26 Διδασκαλία Παντοδαπή " ". , , , .
[xxi] . , . " ". , . , ( , -, ), , . . .: Karahalios G. The philosophical trilogy... P. 124; Zervos C. Un Philosophe néoplatonicien du XIe siècle Michel Psellos. Paris, 1920. P. 149.
[xxii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 701.
[xxiii] Ibid. Col. 704CD.
[xxiv] Ibid. Col. 701CD.
[xxv] Ibidem.
[xxvi] .
[xxvii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 701D.
[xxviii] Ibid. Col. 704.
[xxix] Ibid. Col. 703.
[xxx] Ἑλληνικαὶ διατάξεις περὶ τῆς θείας δημιουργίας καὶ διαφοραὶ ἰδιωμάτων τῶν κρειττόνων γενῶν // Michaelis Pselli Philosophica Minora (Opuscula philosophica, psychologica, demonologica) / Ed. D.J. O' Meara. Leipzig, 1989. V. II. S. 123. 6ff-14ff.
[xxxi] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 701D.
[xxxii] Εἰς τὸ "οἱ μὲν ἄνθρωποι τρεπτοί, οἱ δὲ δαίμονες ἄτρεπτοι" // THEOLOGICA Op. 29. S. 121. 116-118ff.
[xxxiii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 732. [. . .: . / . . (). ., 1998. . 84-85]; Εἰς τὸ "οἱ μὲν ἄνθρωποι τρεπτοί, οἱ δὲ δαίμονες ἄτρεπτοι" // THEOLOGICA Op. 29. S. 120. 83-88ff.
[xxxiv] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 703.
[xxxv] Ἔστι γὰρ καὶ ὑπερουράνιος ἀρετὴ καὶ οὐράνιος∙ καὶ ὑπερκόσμιος καὶ ἐγκόσμιος, καὶ νοερὰ καὶ ψυχικὴ, καὶ ἀγγελικὴ καὶ ἀνθρωπική. Ibid. Col. 720.
[xxxvi] Καὶ ἄλλη μὲν ἀρετὴ Θεοῦ, ἄλλη δὲ ἀγγέλου, ἄλλη δὲ ἀνθρώπου. Ibid. Col. 717D.
[xxxvii] . , : . 32:1-2; .7:10; .2:13.
[xxxviii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 700D-701A. [. . . .: . 83-84].
[xxxix] Ibid. Col. 708D-709A.
[xl] . . (ἐν τῇ ἄκρᾳ ἀποκαταστάσει), , , (57.1ff). (οἱ τελεωθέντες εἰσὶν ἐξ ἀνθρώπων, ἀγγέλων, ἀρχαγγέλων εἰς τὴν πρωτόκτιστον τῳν ἀγγέλων φύσιν), , . , . Clemens Alexandrinus. Eclogae propheticae. V. III. Berlin, 1970. 57.4-5ff. Daley B.E. The Hope of the Early Church. A Handbook of Patristic Eschatology. Cambridge, 2003. P. 24, 45.
[xli] Nικήτα τοῦ Στηθάτου γνωστικῶν κεφαλαίων // PG V. 120. EK. 3, 98. Col. 1008A. (), . . . , 1998. . 195-196.
[xlii] Nικήτα τοῦ Στηθάτου φυσικῶν κεφαλαίων // PG V. 120. EK. 2, 81. Col. 940B. 900-952. 954-1009.
[xliii] Syméon le Nouveau Théologien. Chapitres Théologiques Gnostiques et Practiques / Introduction, texte critique, traduction et notes par Darrouzes J. // Sources Chrétiennes 51 (1957) P. 81. 11ff. . : Alexander (Golitzin), hieromonk. Hierarchy versus anarchy? Dionysios Areopagita, Symeon the New Theologian, Nicetas Stethatos, and their common roots in ascetical tradition // St. Vladimir's Theological Quaterly. N.-Y. 38, 2 (1994) 142-152.
[xliv] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 703D.
[xlv] Ibid. Col. 707-709A.
[xlvi] Ibid. Col. 701-703.
[xlvii] .: . . 246.
[xlviii] Τοῦ Ψελλοῦ [De anima et mente] // Michaelis Pselli Philosophica Minora V. II. S. 2. 3-4ff.
[xlix] Εἰς τὸ "οἱ μὲν ἄνθρωποι τρεπτοί, οἱ δὲ δαίμονες ἄτρεπτοι" // THEOLOGICA Op. 29. S. 121. 116-118ff.
[l] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 704.
[li] Ibid. Col. 704CD, 718.
[lii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 733.
[liii] , . , . , -, , (), . .: Alexander (Golitzin), hieromonk. Hierarchy versus anarchy?.. P. 142-152.
[liv] Ἐκ τοῦ αὐτοῦ λόγου, εἰς τὸ "πῶς δὲ οὐκ ἐν τόπῳ πάντως φησί"; // THEOLOGICA Op. 51. S. 197. 59-66ff.
[lv] 14- . . , , " " . , . .: Romanidis J.S. Notes on the Palamite Controversy and Related topics // Greek Othodox Theological Review 6.2 1960-1961. P. 186-205; 9.2. 1963-1964. P. 225-270. . , A. Ritter, P. Rorem, A. Louth . (). Alexander (Golitzin), hieromonk. Dionysius Areopagites in the works of saint Gregory Palamas: on the question of a "Christological corrective" and related matters // St. Vladimir's Theological Quaterly. N.-Y. // http://www.marquette.edu /maqom/Corrective.
[lvi] Joannou P.P. Démonologie populaire demonologie critique... P. 114. 278r 15-17ff.
[lvii] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 705.
[lviii] . . . . II. 1.4. Clemens Alexandrinus. Eclogae propheticae. V. III. 57.4-5ff.
[lix] Διδασκαλία Παντοδαπή // PG V. 122. Col. 701D.
[lx] .: Εἰς τὸ "ἀπ' ἄρτι ὄψεσθε τὸν οὐρανὸν ἀνεῶγότα καὶ τοὺς ἀγγέλους τοῦ θεοῦ ἀναβαίνοντας καὶ καταβαίνοντας" // THEOLOGICA Op. 28. S. 114-117. Fisher E.A. Image and Ekphrasis in Michael Psellos' Sermon on the Crucifixion // Byzantinoslavica 55 (1994) fasc. 1. P. 54.
[lxi] Dionysios Areopagita. Corpus Dionysiacum. De Divinis Nominibus. New York, V. I. 1990. P. 175. 729B 1-2ff.
[lxii] Dionysios Areopagita. Corpus Dionysiacum. De Ecclesiastica Hierarchia. Berlin, V. II. 1990. P. 67. 376B 2-4ff. . () . , . Alexander (Golitzin), hieromonk. Et Introibo ad Altare Dei: The Mystagogy of Dionysius Areopagita // Analekta Vlatadon 59 (1994). P. 91.
[lxiii] .: Εἰς τὸ "οἱ μὲν ἄνθρωποι τρεπτοί, οἱ δὲ δαίμονες ἄτρεπτοι" // THEOLOGICA, Op. 29. S. 118-121.
[lxiv] , " , , (ἐν τῷ τῆς ὕλης βυθῴ), (μένει δὲ), (αὖθις) . (πτῶσις) (ἡ μεταβολὴ τῆς ἕξεως), (κίνησις) , " Ibid. Op. 29. S. 119. 61-65ff.
: .